Czy samozatrudnieni muszą przechodzić szkolenia BHP?

Temat szkoleń BHP budzi wśród osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą wiele wątpliwości. Czy przepisy prawa nakładają na samozatrudnionych taki sam obowiązek uczestnictwa w kursach bezpieczeństwa i higieny pracy jak na pracowników etatowych? A może wystarczy zdrowy rozsądek i podstawowa wiedza o zasadach bezpiecznego wykonywania obowiązków zawodowych? W praktyce odpowiedź nie jest jednoznaczna, a znajomość przepisów może uchronić przed niepotrzebnymi problemami, zwłaszcza w sytuacjach współpracy z firmami czy kontrahentami.

Podstawy prawne dotyczące szkoleń BHP dla samozatrudnionych

Z punktu widzenia przepisów Kodeksu pracy, obowiązek odbycia szkoleń BHP dotyczy przede wszystkim pracowników pozostających w stosunku pracy. Oznacza to, że osoba samozatrudniona, wykonująca działalność gospodarczą na własny rachunek, nie podlega bezpośrednio tym samym regulacjom. Jednak sytuacja komplikuje się, gdy samozatrudniony wykonuje zlecenie lub usługę na terenie zakładu pracy innego podmiotu. Wówczas, zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu pracy, przedsiębiorca ma obowiązek zapewnić bezpieczne warunki pracy wszystkim osobom przebywającym na jego terenie – także tym niezwiązanym umową o pracę.

Oznacza to, że choć samozatrudniony nie ma obowiązku odbywania szkolenia z urzędu, może zostać do niego zobowiązany przez kontrahenta lub zleceniodawcę. Przepisy nie określają formy takiego szkolenia, ale w praktyce często stosuje się te same zasady, które obowiązują pracowników – czyli szkolenie wstępne i okresowe. Warto więc traktować temat nie tylko jako formalność, lecz także element budujący profesjonalny wizerunek przedsiębiorcy.

Różnice między pracownikiem a osobą samozatrudnioną w kontekście BHP

Różnica między etatowcem a samozatrudnionym jest znacząca – i to nie tylko w kwestii podatków czy składek, ale również odpowiedzialności za bezpieczeństwo i higienę pracy. Pracownik etatowy otrzymuje od pracodawcy pełne wsparcie w zakresie BHP – od szkoleń po wyposażenie w środki ochrony indywidualnej. Samozatrudniony natomiast sam odpowiada za swoje bezpieczeństwo i za przestrzeganie zasad, które wynikają z charakteru jego działalności.

Najważniejsze różnice obejmują:

• zakres odpowiedzialności za przestrzeganie przepisów BHP,

• konieczność samodzielnego organizowania bezpiecznych warunków pracy,

• brak automatycznego dostępu do szkoleń i instruktaży,

• możliwość dobrowolnego uczestnictwa w kursach BHP dla podniesienia kwalifikacji i wiarygodności.

W praktyce samozatrudniony, który wykonuje prace o podwyższonym ryzyku – na przykład na wysokości, przy maszynach lub w środowisku z niebezpiecznymi substancjami – powinien znać zasady BHP równie dobrze jak każdy pracownik. Nie tylko dla własnego bezpieczeństwa, lecz także dla spełnienia wymagań kontrahentów, którzy coraz częściej oczekują potwierdzenia przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa pracy.

Kiedy samozatrudniony powinien odbyć szkolenie BHP?

Choć przepisy nie nakładają bezwzględnego obowiązku, są sytuacje, w których samozatrudniony powinien rozważyć odbycie szkolenia BHP. Przede wszystkim dotyczy to przypadków, gdy działalność prowadzona jest w warunkach narażenia na ryzyko wypadku, kontakt z maszynami, urządzeniami elektrycznymi, chemikaliami czy innymi czynnikami szkodliwymi. Takie szkolenie staje się wówczas nie tylko formą profilaktyki, ale realnym zabezpieczeniem życia i zdrowia.

Wielu przedsiębiorców decyduje się na szkolenie BHP również wtedy, gdy współpracują z większymi firmami lub instytucjami, które wymagają od podwykonawców dokumentu potwierdzającego znajomość zasad bezpieczeństwa. W ten sposób samozatrudniony może nie tylko uniknąć problemów formalnych, lecz także zwiększyć swoją wiarygodność jako partner biznesowy.

Warto pamiętać, że szkolenie BHP dla osób samozatrudnionych nie musi mieć formy długiego kursu stacjonarnego – coraz częściej dostępne są szkolenia online, które pozwalają w elastyczny sposób zdobyć niezbędną wiedzę i certyfikat. Dobrze przygotowane szkolenie omawia m.in. zasady postępowania w razie wypadku, ochrony przeciwpożarowej, ergonomii pracy i pierwszej pomocy. To informacje, które mogą okazać się kluczowe w kryzysowych sytuacjach, a ich brak – kosztowny.

Korzyści z dobrowolnego udziału w szkoleniach BHP

Choć nie każdy samozatrudniony jest prawnie zobowiązany do udziału w szkoleniach BHP, warto rozważyć tę inwestycję z kilku powodów:

• podniesienie poziomu bezpieczeństwa i świadomości zagrożeń w miejscu pracy,

• budowanie profesjonalnego wizerunku w oczach kontrahentów i klientów,

• możliwość uniknięcia wypadków i strat materialnych,

• spełnienie wymagań przy współpracy z dużymi podmiotami gospodarczymi,

• lepsze przygotowanie do reagowania w sytuacjach awaryjnych.

Dobrowolne uczestnictwo w szkoleniu BHP świadczy o odpowiedzialności i dbałości o jakość wykonywanej pracy. Dla wielu przedsiębiorców stanowi ono element strategii zarządzania ryzykiem, który przekłada się na większe zaufanie partnerów biznesowych. Nawet jeśli przepisy nie wymuszają udziału w kursach, rozsądny samozatrudniony wie, że bezpieczeństwo to nie tylko obowiązek – to także przewaga konkurencyjna i fundament stabilnej działalności.